Ընտանեկան բռնության ենթարկված անձանց պաշտպանությանն ու աջակցությանն ուղղված ծառայություններ
Նախքան ՀՀ-ում ընտանեկան բռնության մասին օրենքի հաստատումը, որը ընդունվել է 2017թ. դեկտեմբերի 13-ին, ընտանեկան բռնությունը սահմանվում էր երեք փաստաթղթերով՝ 2014թ. Սոցիալական աջակցության մասին ՀՀ օրենքով, 2011թ. Ընդդեմ գենդերային բռնության ազգային ծրագրով և 2014թ. նոյեմբերի 17-ի՝ ՀՀ քննչական կոմիտեի նախագահի հրամանով: Ընտանեկան բռնության դեպքերին անմիջականորեն արձագանքելու և բռնություն վերապրած անձին աջակցություն տրամադրելու մեխանիզմները ներառում են ընտանեկան բռնություն վերապրած անձի նույնականացման և ուղղորդման մեխանիզմները: Այս մեխանիզմները և պատասխանատու կառույցները սահմանվում են 2014 թվականին ընդունված «Սոցիալական աջակցության մասին» օրենքով, ինչպես նաև ՀՀ կառավարության 2015թ. սեպտեմբերի 10 ընդունված «Սոցիալական ծառայություններ տրամադրող տարածքային մարմինների լիազորությունների իրականացման և սոցիալական ծառայությունների տրամադրման կարգն ու պայմանները սահմանելու մասին» N 1061-Ն որոշմամբ:

Ընտանեկան բռնության դեմ պայքարի կարևոր բաղադրիչներից մեկն էլ հենց զոհերի պաշտպանությանն ու աջակցությանն ուղղված ծառայություններն են, որոնք ներառում են թե´ պետական, թե´ հասարակական ուժերի համադրմամբ ծառայությունների մատուցումը ընտանեկան բռնության զոհերին։ Հիմնականում զոհերի աջակցության ծառայություններն ուղղված են կանանց և երեխաներին, սակայն կա նաև անհրաշեժտություն ստեղծել ծառայություններ այլ հատուկ խմբերի համար, օրինակ՝ ընտանեկան բռնության ենթարկված տարեցների, մտավոր խնդիրներ ունեցող անձանց համար: Ընտանեկան բռնության զոհերի անվտանգության ապահովման համար կարևոր նշանակություն ունեն ապաստարանները։ ՀՀ-ում ապաստարանների տրամադրումը սահմանված է օրենքով: Ըստ ՀՀ Սոցիալական աջակցության մասին օրենքի 12-րդ հոդվածի, կացարան տրամադրվում է ընտանեկան բռնության ենթարկված անձանց՝ որպես ժամանակավոր օթևան՝ մինչև 12 ամիս ժամկետով։[1] Նույն հոդվածի համաձայն ընտանեկան բռնության զոհերին տրամադրվում են.
- բնաիրային օգնություն՝ սննդի, հիգենայի միջոցների, հագուստի, կոշիկի ձևով
- բժշկական օգնություն և սպասարկում
- սոցիալ-հոգեբանական օգնություն
- խորհրդատվական օգնություն
- այլ համարժեք սոցիալական ծառայություններ՝ ըստ անհրաժեշտության կազմակերպվում են մասնագիտական կազմակերպություններում (հանրակրթական, մասնագիտացված բժշկական հաստատություններ և այլն):
ՀՀ-ում առկա ժամանակավոր ապաստարանները գործում են հիմնականում հասարակական կազմակերպությունների նախաձեռնությամբ և ֆինանսավորմամբ։ Ընտանեկան բռնության ենթարկված անձիք կարող են զանգել Ազգային թեժ գծի վստահության հեռախոսահամարներով, թեև այժմ նման թեժ գծեր գործում են Երևանում և Հայաստանի մարզերում նույնպես։ Թեժ գծերը իրենցից ենթադրում են հրատապ արձագանքման ծառայություններ և դրանց նպատակը զոհերի անվտանգության ապահովման, նախնական խորհրդատվության և առաջնային արձագանքման հնարավորության ապահովումն է։ Ընտանեկան բռնության դեպքերի համար ստեղծվել են նաև աջակցության կենտրոններ, որոնք մասնագիտական կենտրոններ են: Այդ տեսանկյունից էլ առանձնացվում են ճգնաժամային, խորհրդատվական, միջամտության, վերականգնողական կենտրոններ։ Կենտրոնները հիմնականում գործարկվում են հասարակական կազմակերպությունների կողմից, պետական աջակցությամբ և ուղղորդմամբ։ Կենտրոններում տրամադրվում են տարաբնույթ ծառայություններ՝ սկսած կարիքների գնահատումից մինչև զոհի կյանքի որակի բարելավմանը, հզորացմանն ու կարողությունների զարգացմանն ուղղված աշխատանքներ։
Նյութը պատրաստվել է Եվրոպայի Խորհրդի ֆինանսավորմամբ «Մարտունու կանանց համայնքային խորհուրդ» հասարակական կազմակերպության կողմից իրականացվող «Գեղարքունիքի մարզն՝ առանց ընտանեկան բռնության» ծրագրի շրջանակներում։
[1] Տե´ս՝ Սոցիալական աջակցության մասին ՀՀ օրենք, http://www.parliament.am/legislation.php?sel=show&ID=5161: